Općenito o tipovima vremena i vremenskim režimima
Da bi se detaljnije analizirala vremenska slika rađena je analiza prizemnih sinoptičkih situacija na osnovi 29 vremenskih tipova koje je odredio dr.sc. Dražen Poje 1965. godine.
Tipovi vremena su se određivali iz analize prizemnog tlaka zraka u 00 UTC Njemačke meteorološke službe.
Nadalje, vremenski tipovi su s obzirom na utjecaj na vrijeme i učestalost pojavljivanja svrstani u grupe tipova vremena, odnosno vremenske režime (Tablica 1.).
Određeno je pet vremenskih režima: radijacijski, oborinski, advekcija iz jugoistočne Europe, advekcija iz sjeverozapadne Europe te vjetrovni, a preostali vremenski tipovi prema Poje (1965.), znatno su manje učestali, te su stoga svrstani u kategoriju ostali.
Za detaljniji uvid u procese u atmosferi napravljena je analiza visinskih tipova vremena (Tablica 2.) Visinski tipovi su se određivali iz analize polja geopotencijala i temperature na AT 500 hPa (na oko 5500 m) u 00 UTC Njemačke meteorološke službe.
Tablica 1. Grupirani tipovi vremena - vremenski režimi
| GRUPA |
TIP VREMENA |
| radijacijski režim |
V1, V2, V4, g, mv, Ba, Bc |
| oborinski režim |
N1, N2, Dol1, Dol2, WS, SWS, SS |
| advekcija iz SE Europe |
V3, SES |
| advekcija iz NW Europe |
NWS, Dol3 |
| vjetrovni režim |
N4, NS, NES, ES |
| ostali |
N3, Nc, zodol1, zodol2, zodol3, Vc, Dol |
Tablica 2. Visinski tipovi vremena (AT 500 hPa)
| VISC |
visinska ciklona |
| SWS |
prednja strana doline (SW stanje) |
| DOL |
dolina |
| NWS |
stražnja strana doline (NW stanje) |
| BGD |
bezgradijentno polje u dolini |
| BGG |
bezgradijentno polje u grebenu |
| GNW |
prednja strana grebena (NW stanje) |
| G |
greben |
| GSW |
stražnja strana grebena |
| SS |
južno stanje |
| ES |
istočno stanje |
| NS |
sjeverno stanje |
| WS |
zapadno stanje |
| NES |
sjeveroistočno stanje |
| SES |
jugoistočno stanje |
Karakteristike analiziranih vremenskih režima
Radijacijski režim karakterizira slabo strujanje promjenljiva smjera, te utjecaji lokalnih čimbenika (podloge, reljefa). Pojavljuje se na prednjoj (V1), donjoj (V2) i gornjoj (V4) strani anticiklone, u području grebena visokog tlaka zraka (g), u polju srednje izjednačenog tlaka zraka (Ba, Bc), te između dva ciklonalna polja - most visokog tlaka zraka (mv).
Iako greben visokog tlaka spada u radijacijski tip vremena, nema uvijek obilježja radijacijskog režima, pa se u nekim analizama promatra zasebno (Lončar i Vučetić, 2003.)
Oborinski režim karakterizira advekcija toplog i vlažnog zraka (pretežno uz ciklonalnu zakrivljenost izobara) uz procese dizanja zraka i stvaranje naoblake i oborine. Vremenski tipovi koji su povezani s takvim vremenom su prednja (N1) i donja (N2) strana ciklone, prednja strana doline (Dol1), os doline (Dol2) te zapadno (WS), jugozapadno (SWS) i južno stanje (SS).
Advekciju iz jugoistočne Europe karakterizira hladna advekcija u zimskom dijelu godine u uvjetima slabog strujanja pogodnog za održavanje stabilnih inverznih prilika duljeg trajanja. Pojavljuje se na stražnjoj strani anticiklone (V3), te uz jugoistočno stanje (SES).
Advekcija iz sjeverozapadne Europe je karakteristična po pritjecanju hladnog zraka, uglavnom u toplom dijelu godine, što pogoduje stvaranju konvektivne naoblake uz mjestimične pljuskove. Često je povezana s prolaskom frontalnog sustava. Takve vremenske prilike javljaju se u sjeverozapadnom stanju (NWS) i na stražnjoj strani doline (Dol3).
Vjetrovni režim povezan je s advekcijom hladnog zraka koja se odvija s velikim brzinama, pa je horizontalna i vertikalna razmjena zraka vrlo velika. Takve vremenske prilike pojavljuju se u sjevernom (NS), sjeveroistočnom (NES) i istočnom stanju (ES), te na gornjoj strani ciklone (N4).
29 vremenskih tipova po dr. sc. Draženu Poje
| Kratica |
TIP VREMENA |
Osnovne karakteristike |
| N1 |
prednji (istočni) sektor ciklone |
Središte ciklone zapadnije od naše zemlje. Tu spadaju i kratkotrajne sekundarne ciklone iz zapadnog Sredozemlja. |
| N2 |
donji (južni) sektor ciklone |
Središte prostrane i do velikih visina razvijene ciklone nalazi se iznad sjeverne ili srednje Europe. Dolazi do prijenosa hladnog zraka do srednjeg i istočnog Sredozemlja. |
| N3 |
stražnji (zapadni) sektor ciklone |
Središte ciklone istočno od naše zemlje. Javlja se rjeđe od ostalih ciklonalnih tipova, uglavnom u toplijem dijelu godine. |
| N4 |
gornji (sjeverni) sektor ciklone |
Ciklona u srednjem Sredozemlju zbog blokirajućeg utjecaja anticiklone koja prevladava nad većim dijelom Europe. |
| Nc |
središte ciklone |
Središte se nalazi iznad naše zemlje i uključeno je u razvoj i kretanje ciklone. Zbog toga je kratkog trajanja i učestalost tog tipa vremena je vjerojatno podcijenjena. |
| Dol1 |
prednja strana doline |
Povezane s dobro razvijenim ciklonama čija se središta nalaze daleko na sjeveru Europe, uklještene su u svom južnom dijelu obično između azorske i istočnoeuropske anticiklone. |
| Dol2 |
os doline |
| Dol3 |
stražnja strana doline |
| Dol |
dolina niskog tlaka |
Specifična termička dolina za područje jadranskog bazena. (zbog prisutnosti mora i pružanja planinskih lanaca) |
| zodol1 |
prednja strana zonalne doline |
Dolina niskog tlaka sa zonalno položenom osi. Te su doline slabije izražene i manje učestale nego tipovi vremena Dol1, Dol2 ili Dol3. |
| zodol2 |
os zonalne doline |
| zodol3 |
stražnja strana zonalne doline |
| V1 |
prednji (istočni) sektor anticiklone |
Prostrana anticiklona sa središtem zapadno ili sjeverozapadno od naše zemlje. Stabilan sustav. |
| V2 |
donji (južni) sektor anticiklone |
Središte prostrane anticiklone sjeverno od Hrvatske. |
| V3 |
stražnji (zapadni) sektor anticiklone |
Središte istočno ili sjeveroistočno od naše zemlje. Anticiklona slabi i pokazuje tendenciju prelaska u neki drugi tip vremena. |
| V4 |
gornji (sjeverni) sektor anticiklone |
Središte anticiklone u Sredozemlju uz njeno daljnje slabljenje. |
| Vc |
središte anticiklone |
Vrlo rijetki tip jer naše područje nije pogodno za stvaranje niti održavanje središta anticiklone. |
| mv |
most visokog tlaka |
Razdvaja dva ciklonalna sustava smještena jedan drugom nasuprot, a istovremeno povezuje azorsku i istočnoeuropsku anticiklonu. |
| g |
greben visokog tlaka |
Područje povišenog tlaka u odnosu na susjedna područja, a nastaje pri transformaciji baričkih sustava. |
| NS |
sjeverno stanje |
Slučajevi gotovo pravocrtnih izobara prijelazna su stanja uvjetovana određenim položajem većih baričkih sustava iznad Europe. |
| NES |
sjeveroistočno |
| ES |
stanje istočno |
| SES |
stanje |
| SS |
jugoistočno |
| SWS |
stanje južno |
| WS |
stanje jugozapadno |
| NWS |
stanje zapadno stanje |
| Ba |
bezgradijentno anticiklonalno polje |
Tipovi kod kojih je intenzitet opće cirkulacije atmosfere smanjen, gradijent tlaka je vrlo malen. Perzistentni tipovi vremena. U Ba karakter vremena anticiklonalni, u Bc ciklonalni. |
| Bc |
bezgradijentno ciklonalno polje |
Napomena: Za potrebe teksta uredili autori prema Poje (1965.)
